Tầm nhìn ngắn và tư duy theo số đông là nguyên nhân thất bại của nhiều doanh nghiệp. Có những doanh nghiệp cứ thấy ngành nào “ăn” là đâm bổ vào. Họ chỉ mong “thu hoạch” ngay trong vòng 1-2 năm mà quên đi những rủi ro và các giá trị dài hạn như thương hiệu, uy tín, niềm tin của khách hàng.
Cách đây khá lâu khi còn ngồi ghế nhà trường, trong
một cuộc tọa đàm giao lưu với những lãnh đạo tiêu biểu, tôi có hỏi một
lãnh đạo người Mỹ của một tập đoàn bán lẻ hàng đầu ờ nước này: "Ông có
thể giải thích vì sao trong đội ngũ lãnh đạo tập đoàn của ông không có
ai là người châu Á không?”.
Câu hỏi “nhạy cảm” của tôi nhận được một câu trả lời
không thể thẳng thắn hơn: "Chào bạn, có hai yếu tố tạo xung đột tính
cách và văn hóa làm tôi khó hợp tác với những người đến từ thị trường
mới nổi: thứ nhất, tầm nhìn ngắn hạn (short-term oriented), thứ hai -
thỏa hiệp với số đông (groupthink)”.
Ông ta đã giải thích nhiều lần rằng đó là cảm nhận cá
nhân, và hoàn toàn không có chút ý niệm nào về kỳ thị hay phân biệt
chủng tộc. Tuy nhiên, câu trả lời làm tôi cảm thấy bị đả kích, xúc phạm
và tổn thương tinh thần dân tộc mạnh mẽ… tôi hậm hực và cảm thấy “phán
xét” của người này là không công bằng.
Thế nhưng, trớ trêu thay, qua hơn chục năm nay quan
sát và trải nghiệm những sóng gió trên thương trường, mỗi ngày tôi càng
hiểu ra “thâm ý” của câu nói trên. Nó càng làm tôi thấm thía đến tận
xương tủy, ám ảnh và thầm cảm ơn vì ông là một "bác sỹ" chẩn đoán tài ba
cho những căn bệnh phổ biến nhất của những người quanh tôi.
1. Bệnh thứ nhất: tầm nhìn ngắn hạn
Tôi còn nhớ ở Sài Gòn một thời rộ lên phong trào mở
nhà sách, quán bida, rồi karaoke, đến gần đây là yến sào v.v… cứ đi vài
bước là thấy một cửa hàng. Nhưng một khi ồ ạt mở ra thì sẽ bão hòa và
rất nhiều cửa hàng phải đóng cửa vì thua lỗ.
Không phải chỉ thành thị, ở nông thôn cũng thế, năm
nay cà phê thắng thì đua nhau trồng cà phê, năm sau tiêu-điều lên thì
đốn cà phê mà trồng tiêu-điều. Dạo gần đây cao su “lên hương” thì đi đâu
cũng thấy trồng cao su, rồi đến phong trào đào ao nuôi cá nuôi tôm v.v…
hệ quả là nông dân mất mùa khóc, được mùa cũng khóc (vì bị thương lái
ép giá).
Cái tính “thấy người ta ăn nhộng bốc dòi mà ăn” chả
phải chỉ ở những hộ kinh doanh nhỏ lẻ, ngay cả các tập đoàn lớn hùng
mạnh. Các doanh nhân dày dạn kinh nghiệm và được đào tạo bài bản cũng
không ngoại lệ. Ngành nào “ăn” là đâm bổ vào, họ chỉ mong “thu hoạch”
ngay trong vòng 1-2 năm mà quên đi những rủi ro và các giá trị dài hạn
như thương hiệu, uy tín, niềm tin của khách hàng.
Cứ như thế từ trào lưu mở ngân hàng, đến công ty chứng
khoán, sàn vàng, rồi bất động sản… hệ lụy của căn bệnh này ai cũng thấy
ngày hôm nay, ngày càng trầm trọng!
Ngắn hạn về tầm nhìn không chỉ là cái “bệnh” của dân
làm ăn, rất nhiều người được dán cái mác “lo xa” suốt đời ki cóp dành
dụm để “về già có của giắt lưng”.
Đây không phải là tầm nhìn xa trông rộng, mà thực chất
là sự thiển cận, vì họ nhìn tương lai không qua được cái mái nhà mình.
Tiền để một chỗ thì làm sao sinh ra tiền? Và ai bảo tiền để một chỗ thì
không rủi ro?
Tầm nhìn ngắn hạn cũng chính là nguyên nhân sâu xa của
những tệ nạn tham nhũng, quan liêu vì mỗi anh chỉ có nhiệm kỳ vài năm,
phải làm sao cho “lại vốn” nhanh trong nhiệm kỳ mới được! Căn bệnh này,
có lẽ còn ở tầm cao hơn khi chúng ta liên tục khai thác đến cạn kiệt các
tài nguyên thô, không qua chế biến và bán ra nước ngoài.
Một khảo sát của một hãng nghiên cứu thị trường nước
ngoài cho thấy, trên 98% doanh nghiệp Việt Nam không đầu tư vào khâu
nghiên cứu và phát triển (R&D), đây cũng là minh chứng hùng hồn cho
căn bệnh “ăn xổi ở thì” của doanh nghiệp Việt.
2. Bệnh thứ hai: thỏa hiệp với đám đông
Từ nhỏ học trong trường chúng ta phải mặc đồng phục,
tóc tai đồng nhất, làm toán phải đúng công thức và cách trình bày của
thầy, làm văn phải theo dàn ý và bài mẫu, đã quen với kiểu thầy cố “mớm
chữ” cho mà nhai.
Cái “nếp” từ bé khiến những người có suy nghĩ xuất
chúng, khác biệt thường tự động bị đào thải khỏi guồng máy xã hội. Chữ
“cá biệt” ở nước ta luôn được hiểu theo nghĩa tiêu cực (??!!). Có thể
nhìn lại động lực phát triển khoa học- kinh tế- xã hội trong lịch sử
trước nay đều xuất phát từ những con người “cá biệt” sao?
Steve Jobs từng nói: “Tất cả các thiên tài đều là những thằng ngốc, cho đến khi họ tự chứng minh là mình đúng”.
Thỏa hiệp với đám đông là nguồn cội của việc “chọn
việc dễ mà làm” (với lý lẽ “vì xung quanh ta họ đều làm vậy”). Dẫn đến
việc lựa chọn những mô hình sản xuất kinh doanh dễ kiếm tiền (nhanh)
nhất, hệ quả là mất cân đối về cơ cấu kinh tế, tập trung quá nhiều vào
các ngành sản xuất cơ bản như sắt thép-xi măng-khoáng sản v.v…
Để rồi hoàn toàn không chú trọng các ngành công nghiệp
dịch vụ có giá trị gia tăng cao. Những ngành “dễ làm” như kể trên có tỷ
suất sinh lợi trên doanh thu thấp do đó chỉ cần một cái “hắt hơi sổ
mũi” của kinh tế vĩ mô là bên bờ vực phá sản ngay.
Sự thỏa hiệp với đám đông không những cản trở sự bứt
phá để phát triển, còn nguy hiểm hơn khi nó bào mòn các chuẩn mực về đạo
đức xã hội.
Ở trong một cộng đồng mà ai cũng vượt đèn đỏ thì việc
vượt đèn đỏ trở thành “bình thường”. Trong một lớp học ai cũng ném phao,
quay cóp thì một học sinh sẽ cảm thấy gian lận là “không có gì nghiêm
trọng”. Trong một cơ quan mà ai cũng tham nhũng thì người không tham
nhũng tiêu cực sẽ là kẻ phải ra đi.
Tôi hiểu chúng ta cũng có rất nhiều doanh nhân xuất
chúng với tầm nhìn dài hạn, đầy bản lĩnh và giữ gìn chuẩn mực đạo đức
kinh doanh.Ở đây tôi chi muốn nói đến số đông, vì số đông tạo nên dòng
chảy.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét